नेपालमा भाइरल भएका जानकारी वा समाचारहरू तथ्यजाँच गरी ती जानकारी वा समाचार तथ्यगत भए नभएको परीक्षण गर्ने प्रयास हो।
It’s a non-profit, non-partisan initiative to fact-check viral information or news to find out whether that information is based on facts.
तथ्यजाँच जसलाई अङ्ग्रेजी भाषामा फ्याक्टचेक (factcheck) भनिन्छ एउटा विशिष्ट प्रकारको अभ्यास हो जसमा उपलब्ध प्रमाण वा तथ्याङ्क वा वैज्ञानिक आधार बन्न सक्ने अध्ययन अनुसन्धानका आधारमा कुनै समाचार वा जानकारी तथ्यगत भए नभएको परीक्षण गरिन्छ।
Fact-checking is a specialized practice that is used to assess any information for its factuality based on available proof, or data, or scientific study.
सूचना खोजी र परीक्षणका चरणहरू पत्रकारिताका अभ्याससँग मिल्दोजुल्दो भए पनि यी दुवै केही फरक विशिष्टीकृत अभ्यास हुन्। तथ्यजाँचको नतिजा र लेखन पनि पत्रकारिताको नतिजा र लेखनभन्दा फरक हुन्छ। तथ्यजाँचले प्रमाणका उपलब्धताको आधारमा सूचनाको वर्गीकरण गर्छ।
Although acquiring information and the verification process are similar to journalism, fact-checking and journalism are somewhat different specialized practices. The writing and results of journalism and fact-checking are different. Fact-checking classifies information based on the availability of the proofs.
नेपाल: तथ्यजाँचले कुनै पनि जानकारी वा समाचारलाई चार वर्गमा वर्गीकरण गर्छ। तथ्यजाँच गर्ने अन्य संस्थाहरूको वर्गीकरण फरक हुन सक्छ।
- सही सूचना: तथ्यजाँच गर्दा सही प्रमाणित भएका जानकारी वा समाचार।
- अपुष्ट सूचना: तथ्यजाँच गर्दा तथ्य हो या मिथ्या हो भन्ने प्रमाण भेट्न नसकेका जानकारी वा समाचार।
- भ्रामक सूचना: तथ्यजाँच गर्दा कुनै कुरा तथ्य तर केही मिथ्या कुरा भएका वा मिथ्या कुराको आधारमा तथ्यलाई भ्रमपूर्ण बनाइएका जानकारी वा समाचार।
- मिथ्या सूचना: तथ्यजाँच गर्दा मिथ्या प्रमाणित भएका जानकारी वा समाचार।
NepalFactCheck.org classifies information in four categories and color-code them accordingly after fact-checking, which may be is different than other fact-checking organizations.
- Unverified information: During the fact-checks, we are unable to establish whether it’s fact or fake due to a lack of verifiable proof. Color Code: Black
- Misleading information: the materials consist of some disinformation whereas some of the information is factual. Color Code: Yellow
- Disinformation: Those are proven to be disinformation during our fact-checks. Color Code: Red
- Correct information: Those are proven to be correct during our fact-checks. Color Code: Green
तथ्यजाँचको नतिजा आफैँमा तथ्यमा भर पर्छ। कुनै कुराको अनुपलब्ध हुनु भनेको त्यो मिथ्या हुनु नहुन सक्छ, तथ्यजाँच गर्दा फेला पार्न नसकिएको पनि हुनसक्छ। तथ्यजाँचकीको सिद्धान्तमा जसरी कुनै प्रमाणविना कुनै जानकारी तथ्य हुन सक्दैन त्यसैगरी मिथ्या हो भनी प्रमाण नभएका कुरा मिथ्या हुन सक्दैनन्।
The results of fact-checks are solely based on facts. If something is available, that doesn’t mean it may not exist, maybe we have missed them during fact-checking. We are committed to this fact-checking principle: in the same way that any information can’t be factual in absence of proof, we can not classify something as fake when we don’t have proof that it’s fake.
नेपाल: तथ्यजाँचले भाइरल भएका सामाजिक सञ्जाल वा सञ्चारमाध्यममा आएका जानकारी वा सूचनाको तथ्यजाँच गर्छ। सामान्यतया तथ्यजाँचकीहरूले आफैँ भेटेर छानेका वा पाठकहरूबाट अनुरोध भइरहेका सामग्रीहरूबाट स्वविवेकले छानेर तथ्यजाँच गर्छन्। सामान्यतया स्वविवेक प्रयोग गर्दा ती भाइरल छन्/छैनन्, ती जानकारी वा समाचारले नागरिकको अधिकार वा प्रजातन्त्र वा अन्य नकारात्मक असर गर्छ/गर्दैन र ती सामग्रीको तथ्यजाँच गर्न सकिने अवस्था छ/छैन भन्ने आधारमा गर्छन्।
NepalFactCheck.org fact-checks information that is viral on social media or published on mainstream media. We fact-check information that we find during our daily monitoring as well as those sent to us by audience.
नेपाल: तथ्यजाँचको भाइबर ग्रुपमा वा वेबसाइटमा रहेको फाराम वा [email protected] मा इमेल गरेर तथ्यजाँचको अनुरोध गर्न सकिन्छ।
The reader or any member of the public can send a fact-check request to our Viber group or form on this website or email to [email protected]
हुँदैन। हामीसँग सीमित तथ्यजाँचकी र स्रोतसाधन छ। त्यसैले तथ्यजाँचकीले स्वविवेकले गर्न सक्ने जति छानेर तथ्यजाँच गर्छन्। कतिपय तथ्यजाँच भएका सामग्रीहरू प्रकाशन हुँदैन। धेरैजसो अवस्थामा तथ्यजाँचमा सही देखिएका सामग्रीका तथ्यका बारेमा सार्वजनिक वादविवाद छैन भने ती प्रकाशन गरिरहनु आवश्यक हुँदैनन्।
No. We only have a limited number of fact-checkers and fact-checking resources. Some fact-checks are not published especially those where are found to be true and there is no public debate around that.
थाहा हुँदैन। कतिपय अवस्थामा तथ्यजाँच गर्न केही मिनेट वा घण्टामै सम्भव हुन्छ कतिपय अवस्थामा केही दिन पनि लाग्न सक्छ।
It depends. Sometimes fact-checks are completed within a few hours while in some cases it may take a few days.
तथ्यजाँचका लागि सामान्यरूपमा यीमध्ये सबै वा धेरै उपायहरू अवलम्बन गरिन्छ: इन्टरनेटमा खोजी, विज्ञहरूसँग सरसल्लाह, सम्बन्धित व्यक्ति वा निकाय वा संस्था वा समूहसँग जानकारी, प्रमाण (अडियो, भिडिओ वा दस्ताबेज, अध्ययन/अनुसन्धान वा तथ्याङ्क) को खोजी, आधिकारिक स्रोतको खोजी। इन्टरनेटमा खोजी गर्नका लागि विभिन्न उपकरण र सफ्टवेयरहरू प्रयोग गरिन्छ।
Generally, for a fact-check, we employ all or some of the following techniques: internet search (using various tools and software), information gathering from experts, checking with the relevant person, or institution, or organization, or group, proof (audio, video, document, data and/or scientific studies), and finding the authentic source of information.
होइन। तथ्यजाँचकीहरू प्रकाशित जानकारी वा समाचारको तथ्य परीक्षण गर्ने हो। हामीलाई प्राप्त हुने कतिपय अनुरोधहरूमा अनुसन्धानमूलक खोजी पत्रकारिताको कार्य गर्न अनुरोध गरिएको हुन्छ जुन गर्न हामी असमर्थ छौँ। उदाहरणका लागि हामी भ्रष्टाचार भए/नभएको खोज्न सक्दैनौँ। संक्षेपमा हामी नयाँ समाचार वा जानकारी खोज्ने होइनौँ, प्रकाशित जानकारी वा समाचारका तथ्यगत कुराहरू तथ्यमा आधारित हो कि होइन भनेर खोज्ने हौँ।
No. Fact-checking is the verification of facts in published information or news. We receive requests which require investigative journalism and we are unable to do it. For example, we can not check whether corruption has occurred or not. We don’t look for new information or news, we only verify whether published information or news are based on facts.
नेपाल: तथ्यजाँच गैरनाफामुखी सेन्टर फर मिडिया रिसर्च – नेपाल (सीएमआर-नेपाल) र नेपाली भाषाको पहिलो ब्लग माइसंसार डटकमको संयुक्त प्रयास हो। नेपाली सञ्चारमाध्यममा आएका र सोसल मिडियामा भाइरल भएका सामग्रीहरूको तथ्यजाँच गर्ने उद्देश्यले यो मार्च २०२० देखि सञ्चालनमा छ।
कोरोनाभाइरस महामारीको बेला यससम्बन्धी धेरै मिथ्या सूचनाहरू फैलिरहेको अवस्थामा आवश्यकता बोध भई सीएमआर-नेपालको बचत रकमबाट माइसंसारको सहयोगमा यो कार्य सुरु गरिएको हो। यसका केही खर्चहरू सीएमआर-नेपालमा सञ्चालित ओपन सोसाइटी फाउन्डेसनको परियोजना अन्तर्गत बेहोरिएको छ। यसको निरन्तरताका लागि हामी सबैको सहयोगको अपेक्षा गर्दछौँ।
NepalFactCheck.org is joint initiative of non-profit Center for Media Research – Nepal (CMR-Nepal) and first blog of Nepali language mysansar.com. It is operational since March 2020 with an aim of fact-checking viral information on social media and media.
When a lot of misinformation was spreading during the early period of coronavirus, CMR-Nepal felt a need for fact-checking initiation and funded its initial operation from its core funds.
NepalFactCheck.org has since received funds from various organizations. The details of funding are available here. We request support from all to continue it’s operation.
नेपाल: तथ्यजाँचले गर्ने कामको आधार मानव अधिकार, उदार लोकतन्त्र र उत्तरदायी मिडिया हो। यी कुराबाहेक हाम्रो अन्य आग्रह/पूर्वाग्रहले तथ्यजाँचको कामलाई प्रभावित नगर्न हामी प्रतिबद्ध छौँ।
NepalFactCheck.org’s works are based on human rights, liberal democracy, and responsible media. We are committed to remaining independent and free from any other biases.
नेपाल: तथ्यजाँचले सम्पादकीय स्वतन्त्रताको प्रत्याभूति दिन्छ। सीएमआर-नेपालले यसका खर्चहरू बेहोरेर तथ्यजाँचकीका लागि कार्यस्थलको व्यवस्था गरे पनि सम्पादक समूह स्वतन्त्र हुन्छन्। सम्पादकको स्वतन्त्रता निश्चित गर्न उसको कार्यलाई स्वतन्त्र व्यक्तिहरूको पाँच सदस्यीय सल्लाहकार समितिले मात्रै मूल्याङ्कन गर्ने र सम्पादकको नियुक्ति वा उसलाई गरिने कारबाही सोही समितिको बहुमतको सिफारिसमा सीएमआर-नेपालको कार्यसमितिको निर्णयले मात्रै हुनसक्ने व्यवस्था गरिएको छ।
NepalFactCheck.org is editorially independent. Although CMR-Nepal funds its operations under projects and provides workstations for fact-checkers, the editorial team is independent of CMR-Nepal or mysansar.com.
To ensure editorial independence as well as make the editorial team accountable, its works are supervised by a five-member advisory committee (in which at least three members are independent of CMR-Nepal and/or mysansar.com). The committee receives half-yearly reports from the editor, analyzes complaints from the public, and is responsible for the assessment of its work as well as the performance of the editor.
CMR-Nepal’s executive committee can only appoint or take action on the editor on the recommendation of the advisory committee.
हाम्रो बारेमा पेजमा गएर त्यो हेर्न सकिन्छ।
Please see our about us page.
मिथ्या सूचनाले दिने झुटो जानकारीले नागरिकलाई गलत निर्णय गर्न प्रेरित गर्छ। प्रजातन्त्रको आधार भनेको नागरिकको मत हो यसर्थ प्रजातन्त्रलाई बलियो बनाउन मिथ्या सूचनाबाट जोगिन जरुरी हुन्छ। त्यस्ता सूचनाले नागरिकको अधिकार वा प्रजातन्त्र वा अन्य नकारात्मक असर गर्छ। यसर्थ तथ्यजाँच आवश्यक छ।
यो प्रयास कसैमाथि दोष थोपर्ने नभई सञ्चारमाध्यम, सोसल मिडिया प्रयोगकर्ता र आम नागरिकलाई मिथ्या सूचना वा भ्रामक सूचना वा अपुष्ट सूचनाबारे सचेत बनाउने हो।
Misinformation encourages citizens to take wrong decisions. The foundation of democracy lies in citizens’ decision. Therefore, it’s important that citizens are aware of misinformation to ensure strong democracy. Misinformation affects citizens’ rights, democracy and other activities. That’s why fact-checking is important.
Our initiative is not to blame anyone but to raise awareness about misinformation and alert media, social media users and citiznes.
Error: Contact form not found.