तीनकुने घटनामा मृत्यु भएकाको अन्त्येष्टि नै नहुँदै मिथ्या दावीसहितको भिडियो भाइरल

तीनकुने घटनामा मृत्यु भएकाको अन्त्येष्टि नै नहुँदै मिथ्या दावीसहितको भिडियो भाइरल

गएको चैत १५ गते राजावादीहरुको प्रदर्शनका दिन तीनकुने घटनामा मृत्यु भएका व्यक्तिको अन्त्येष्टि हुँदै गर्दा मलामीहरूले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीविरुद्ध नाराबाजी गरेको दावीसहितको एक भिडियो सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको छ। तर हामीले तथ्य जाँच गर्दा यो दावी पूर्णतः मिथ्या देखिएको छ। हामीले यो तथ्यजाँच लेख्दाको समय (मंगलबार, २०८१ चैत १९, अपराह्न ५ बजे) सम्म तीनकुने घटनामा मृत्यु भएका सुरेश रजक र सविन महर्जन दुबैको अन्त्येष्टि सम्पन्न भएको थिएन।

के छ दावी ?

२०८१ चैत १५ गते ‘राजसंस्था पुनर्स्थापनाका लागि संयुक्त जनआन्दोलन समिति’ले काठमाडौँस्थित तीनकुनेमा विरोध प्रदर्शन गरेको थियो।

प्रदर्शन हिंसात्मक बन्दा तीनकुनेको घरमा आगजनी, तोडफोड र लुट भएको थियो। सोही घरमा एउटा आगोले जलेको शरीर भेटिएको थियो जसलाई त्यही घरमा बसेर भिडियो कैद गरिरहेका भनिएका पत्रकार सुरेश रजक भएको भनिएको छ।

त्यस्तै, प्रहरीका अनुसार तीनकुनेमा गोली चल्दा कीर्तिपुरका सविन महर्जनको पनि मृत्यु भएको थियो।

सोही घटनामा मृत्यु भएकाको विषयमा सामाजिक सञ्जालमा विभिन्न दावी गरिएको छ।

५५ हजार फलोअर्स भएका गणेश गौतम नामक फेसबुक प्रयोगकर्ताले मार्च ३१ मा ‘तीनकुने घटनाको मृतकको अन्त्येष्टि!’ लेखेर एउटा भिडियो अपलोड गरेका छन्।

भिडियोमा पशुपतिमा शव बोकेर मलामीहरु आर्यघाटतिर गइरहेको देख्न सकिन्छ। शवसँगै मलामीहरुको हिँडिरहेको दृश्यमा प्रधानमन्त्रीविरुद्ध नारा लगाएको सुन्न सकिन्छ।

हेर्नुस्, स्क्रिनरेकर्ड –

यो तथ्यजाँच गर्दासम्म एक लाख ३० हजार पटक हेरिएको उक्त भिडियो १४०० रियाक्सन, २९५ कमेन्ट र २९८ पटक सेयर गरिएको छ। अर्थात् सोमबार अपलोड भएको भिडियो २४ घण्टा नबित्दै भाइरल भइसकेको थियो।

उस्तै क्याप्सन राखेर सोही भिडियो झण्डै उति नै बेला ६८०० फलोअर्स रहेको गोलीमाण्डौँ नामक फेसबुक पेजले पनि अपलोड गरेको छ।

यो तथ्यजाँच गर्दासम्म उक्त भिडियो एक लाख दुई हजार पटक हेरिएको छ भने ४५५ रियाक्शन,  १९८ सेयर र ४९ वटा कमेन्ट गरिएको छ ।

हेर्नुस्, स्क्रिनसट

फेसबुकमा एक लाख तीन हजार फलोअर्स रहेको अमृत पौडेल नामक प्रयोगकर्ताले पनि सो भिडियो सेयर गरेका छन्। यो तथ्यजाँच गर्दासम्म उक्त भिडियोमा १३ हजार रियाक्शन, १८०० कमेन्ट र ४३ हजार ८ सय पटक हेरिएको छ ।

अन्य सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताले पनि यो भिडियो सेयर यस्तै दावीका साथ सेयर गरेका छन्। नेपाल फ्याक्ट चेकलाई यो विषयमा तथ्य जाँचका लागि अनुरोध पनि आएको थियो।

तथ्य के हो ?

यो विषयमा तथ्य जाँच गर्नका लागि हामीले तीनकुने घटनामा मृत्यु भएका पत्रकार सुरेश रजकको जेठा दाजु रमेश रजकलाई सम्पर्क गर्‍यौँ।

उनले सुरेशको पोष्टमार्टमको काम सुरु नै नभएकाले त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा नै शव रहेको बताए।

“शव नल्याइकन अन्त्येष्टि गर्ने कुरा भएन। भर्खरै काठमाडौँ प्रहरी परिसरबाट पोष्टमार्टम गर्नका लागि पत्र ल्याएका छौँ, अन्त्येष्टि कहिले गर्ने भन्ने विषयमा टुंगो छैन,” रजकले हामीसँगको मोबाइल सम्पर्कमा भने।

त्यस्तै, सोही घटनामा मृत्यु भएका कीर्तिपुरका सविन महर्जनका काकालाई पनि हामीले मंगलबार दिउँसो सम्पर्क गर्‍यौँ। उनले सविनको अन्त्येष्टि नभइसकेको जानकारी दिए।

रातोपाटी र अनलाइनखबरले मंगलबार दिउँसो अपलोड गरेको समाचारमा सविनको पोस्टमार्टम भएको, त्यसपछि परिवारको जिम्मामा शव दिइएको र दाहसंस्कार गर्ने तयारी भइरहेको उल्लेख छ। अर्थात् भाइरल भिडियो अपलोड भएको समय हिजो सोमबार दिउँसोसम्म अन्त्येष्टि भइसकेको थिएन।

हामीले त्यो भिडियोको बारेमा थप बुझ्नको लागि उक्त भिडियोको स्क्रिनसट गरेर गुगल इमेज सर्च गर्दा ओरिजिनल भिडियोसम्म पुग्न सकेनौँ। तर, भिडियोमा लगाएको नारा भने यसअघि धेरै भिडियोमा प्रयोग गरेको बुझ्न सकिन्थ्यो।

त्यसो भए प्रधानमन्त्री ओलीविरुद्ध नाराबाजी भएको अडियो कहाँको हो ?

यो विषयमा तथ्यजाँच गर्नका लागि हामीले भिडियोमा लगाइएको नारालाई गुगलमा  ‘केपी चोर… देश छोड…’ कीवर्ड राखेर सर्च गर्‍यौँ। सो क्रममा विभिन्न फेसबुक पेज र अनलाइनहरुले गत कात्तिक १४ गते ‘साफ महिला च्याम्पियनसिप २०२४’ अन्तर्गत नेपाल र बंगलादेशको उपाधि भिडन्तमा प्रधानमन्त्री ओलीविरुद्ध नारा लगाएको समाचार र भिडियो हालेको भेट्यौँ । हेर्नुस्, योहो खबर डटकमको समाचारको अर्काइभ लिंक

समाचार अनुसार त्यो दिन फाइनल खेल हेर्न प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली दशरथ रंगशाला पुगेका थिए। नेपालले बंगलादेशसँग फाइनल हारेपछि समर्थकहरुले प्रधानमन्त्री ओलीविरुद्ध नारा लगाएका थिए। हामीले समाचारमा राखेको भिडियोको अडियो र अहिले भाइरल भइरहेको भिडियोमा राखेको अडियो ध्यान दिएर  सुन्यौँ।

सो क्रममा ति दुबै अडियो एउटै भएको पायौँ। अर्थात् सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताले रंगशालामा नारा लगाएको अडियो पशुपति आर्यघाटको कुनै एउटा भिडियोसँग जोडिएको छ। तसर्थ सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताले गरेको दावी भ्रामक छ।

हेर्नुस्, स्क्रिनरेकर्ड

तथ्यजाँच

दावी : तीनकुने घटनामा मृत्यु भएकाको अन्त्येष्टिमा प्रधानमन्त्री ओलीविरुद्ध नाराबाजी भयो।

दावीकर्ता : सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताहरु।

तथ्यजाँच : मिथ्या सूचना । तीनकुने घटनामा मृत्यु भएका दुवै युवाको शव भिडियो अपलोड भएको समय सोमबार साँझसम्म महाराजगञ्जस्थित त्रिवि शिक्षण अस्पतालको फरेन्सिक विभागमा पोष्टमार्टमको लागि राखिएको थियो। मृतकका परिवारले पनि यही कुरालाई पुष्टि गरे। त्यसैले सामाजिक सञ्जालमा आएको दावी मिथ्या छ।