नझुक्किनुस्, ह्वाट्सएप कलहरु रेकर्ड गरिने भन्दै फैलिएका पोस्ट सही होइन

नझुक्किनुस्, ह्वाट्सएप कलहरु रेकर्ड गरिने भन्दै फैलिएका पोस्ट सही होइन

भोलिदेखि ‘नयाँ सञ्चार नियम लागू हुने’ दावी गरिएका पोस्टहरु सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भइरहेको छ। पोस्टमा लेखिए अनुसार, ह्वाट्सएप र ह्वाट्सएप कलको लागि नयाँ नियम ल्याइँदैछ। नयाँ नियममा सरकारले व्यक्ति-व्यक्ति बीचका सन्देश हेर्न सक्ने र हामीलाई पनि सरकारले हेरेको बारे थाहा हुने जस्ता कुरा समावेश गरेको दावी गरिएको छ।

तर हाम्रो तथ्यजाँचमा यो दावी मिथ्या सूचना भएको पाइएको छ। 

के हो दावी?

सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा आज (बैशाख ३१ गते) बिहानैदेखि एक लामो पोस्ट भाइरल भइरहेको छ। भाइरल पोस्ट चेन मेसेजको रुपमा विभिन्न फेसबुक पेज तथा प्रोफाइलहरुले सेयर गरिरहेका छन्। सो पोस्ट अनुसार, ह्वाट्सएपले ‘नयाँ सञ्चार नियम’ भोलिदेखि लागू गर्दैछ। भोलि भन्नुको अर्थ कहिलेदेखि हो भन्ने बारे भने खुलाइएको छैन। 

हेर्नुस् प्रतिनिधि स्क्रिनसट

पोस्टमा सबै कलहरु रेकर्ड गरिने र ती रेकर्डिङ सुरक्षित राखिने दावी गरिएको छ। ह्वाट्सएप, फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम र सबै सामाजिक सञ्जालहरूको निगरानी गरिने र उपकरणहरु मन्त्रालयसँग जोडिने दावी पनि छ।  

सरकारले हामीले पठाएको मेसेज नोट गर्न सक्ने र कारवाही समेत गर्न सक्ने भन्दै चेतावनीसमेत दिइएको छ। 

हेर्नुस् चेन मेसेजको रुपमा फैलिरहेका भाइरल स्टाटसहरु

के हो तथ्य?

ह्वाट्सएपको नयाँ नियम लागू हुने दावी गरिएकाले हामीले यसबारे आधिकारिक वेबसाइटमा हेर्‍यौँ। ह्वाट्सएपको आधिकारिक वेबसाइटमा मेसेजिङ् गाइडलाइन बारे  पेज राखिएको छ। सन् २०२४ फेब्रुअरी १६ मा अन्तिम पटक अपडेट गरिएको सो पेजमा मेसेज गर्दा के-के गर्नु हुँदैन भन्ने व्यहोरा स्पष्ट पारिएको छ।

उक्त पेज यहाँ क्लिक गरी हेर्न सकिन्छ

सो पेजमा कुनै देशको कानून उल्लंघन गरेको भएमा सो देशले ह्वाट्सएपबाट जानकारी माग गर्न सक्ने बताएको छ। तर जस्तो अवस्थामा पनि व्यक्तिगत मेसेज र कल end-to-end encrypted हुने व्यहोरा स्पष्ट पारेको छ। 

हेर्नुस् स्क्रिनसट

के हो end-to-end encryption?

end-to-end encryption भनेको के हो भन्ने बारे व्हाट्सएपले नै आफ्नो आधिकारिक वेबसाइटमा खुलाएको छ। व्हाट्सएपका अनुसार दुई जना व्यक्तिले एक अर्कासँग के-के कुरा गरे सोही दुईजना व्यक्ति बीच रहन्छ। ह्वाट्सएप आफैले चाहेर पनि सो मेसेजहरु पढ्न सक्दैन। यसका लागि कुनै सेटिङ अन गर्नु नपर्ने र आफै हुने ह्वाट्सएपको भनाई रहेको छ।

हेर्नुस् स्क्रिनसट

अर्थात् अहिलेसम्म सरकारले मेसेज र कलहरु हेर्न मिल्ने गरी कुनै नयाँ नियम आउने कुरा ह्वाट्सएपको आधिकारिक वेवसाइटमा छैन। बरु व्यक्ति-व्यक्ति बीचका मेसेज र कल व्हाट्सएप आफैले पनि पढ्न सुन्न नसकिने बताएको छ।

त्यसैगरी ह्वाट्सएपमा दुई वटा नीलो ठीक चिह्न ✓✓ ले सन्देश पढियो भन्ने अर्थ लाग्ने र  तीन नीलो ✓✓✓ ले सरकारले सन्देशको नोट लियो भन्ने बुझिने, दुई नीलो ✓✓ र एक रातो ✓ ले सरकारले तपाईंविरुद्ध कारबाही गर्न सक्छ बुझिने र एक नीलो ✓ र दुई रातो ✓✓ ले सरकारले तपाईंको जानकारी जाँच गरिरहेको छ भन्ने बुझिने र  तीन रातो ✓✓✓ ले सरकारले तपाईंविरुद्ध कारबाही शुरू गरेको छ बुझिने दावी गरिएको छ। हामीले ह्वाट्सएपको आधिकारिक साइटमा हेर्दा यस्तो ठीक चिह्नको व्यवस्था नै नरहेको भेट्टायौँ।

हामीले यो चेन मेसेज कसरी फैलियो भनेर चेक गर्न अंग्रेजी र हिन्दीमा नयाँ नियमबारे सर्च गरेर हेर्‍यौँ। दुई वर्ष अगाडि भारतमा सोही प्रकारको चेन मेसेज फैलिएको रहेछ।

हाल नेपालमा फैलिएको पोस्ट त्यही पोस्टको नेपाली अनुवाद रहेको देखिएको छ-

भारतमा फैलिएको मेसेजको स्क्रिनसट

सरकारले नयाँ नियम लागू गरेको भन्ने भाइरल मेसेज गलत र भ्रामक भएको निष्कर्ष निकाल्दै दैनिक भाष्करले तथ्यजाँचसमेत प्रकाशित गरेको छ।

पढ्नुस् दुई वर्ष अगाडिको दैनिक भाष्करको तथ्यजाँच

सो मेसेज फर्जी रहेको भारत सरकार मातहतको प्रेस इन्फर्मेसन व्युरोको तथ्यजाँचमा समेत उल्लेख गरिएको छ।

हेर्नुस् प्रेस ईन्फर्मेसन व्युरोको तथ्यजाँच

यसर्थ नेपालमा अहिले ह्वाट्सएपको नयाँ नियमबारे फैलिरहेको चेन मेसेज भारतमा दुई वर्ष अगाडि नै फैलिरहेको थियो। कल रेकर्ड गरेर सरकारले सुरक्षित राख्न सक्ने र कारवाही समेत गर्न सक्ने व्यहोराको पोस्ट मिथ्या सूचना हो।

यस्ता चेन मेसेजले प्रयोगकर्तामा अनावश्यक त्रास सिर्जना गर्ने, भ्रम फैलाउने र गलत जानकारीका आधारमा प्रतिक्रियाको जोखिम बढाउने सम्भावना हुन्छ।

तथ्यजाँच

दावीः ह्वाट्सएप र ह्वाट्सएप कलको हकमा भोलिदेखि नयाँ नियम लागू हुने। सबै कल रेकर्ड गरिने र सरकारले निगरानी गरी कारवाही पनि गर्न सक्ने।

दावीकर्ताः विभिन्न फेसबुक पेज तथा प्रोफाइल।

तथ्यः मिथ्या सूचना। ह्वाट्सएपले यस्तो कुनै नयाँ नियमको सूचना जारी गरेको छैन। दुई वर्ष अगाडि भारतमा फैलिएको मिथ्या सूचनाको नेपाली संस्करण अहिले भाइरल भइरहेको हो।